Mostarda Sinan Paşa Boroviniç Camiisi

Mostarda Sinan Paşa Boroviniç Camiisi

TARİHÇİ-YAZAR ELDAR UKA ARAŞTIRDI

Sinan Paşa Camii, Mostar'ın en eski camisidir ve tarihi bir bakıma Mostar şehrinin "doğum belgesi"dir.

Kentin kentsel gelişimi Sinan Paşa Camii'nin inşasıyla başlamıştır. Bosna-Hersek şehirlerinin kuruluşu sırasında camilerin yanında mahalleler, kamu ve eğitim kurumları oluşturulduğu bilinen bir gerçektir. Sinan Paşa Camii'nin yakın çevresinde yüzyıllar boyunca Mešćema (adliye sarayı), medrese (lise), hamam (halk hamamı), tepa (çarşı) ve çok sayıda konut birimi yer almıştır. Mostar'ın bir kasaba, bir çarşı ve bir şehir olarak gelişmesinin, Sinan Paşa'nın camisi sayesinde, şehrin bu kısmından başladığı güvenilir bir şekilde bilinmektedir. 

Osmanlıların gelişinden sonra Mostar bölgesinde kurulan ilk mahalle Sinan Paşa Mahallesi olup, eski Sinan Paşa Camisi'nin çevresini de içine alıyordu. Osmanlı resmi belgelerinde bu mahalle ve içindeki caminin Atik (Eski) olarak adlandırılması ve bu ismin her yerde bir yerin en eski mahallelerine, yani camilerine verilmesi bu iddiayı kanıtlamaktadır.

Osmanlı yönetiminin ilk günlerinden itibaren Mejdan ismiyle anılan bir meydan da vardı ki, kaynaklarda ilk kez 1478 yılında geçiyor. 1664 yılında Mostar'ı gezen seyahat yazarı Evliya Çelebi, seyahatnamesinde Eski Cami'nin H. 878, yani 1473 yılında inşa edildiğini belirtiyor.

1474-1475 yıllarında Hersek'i yöneten Hersek sancakbeyi Sinan tarafından yaptırılmıştır. Beyefendi. Muhtemelen küçüktü, minaresi yoktu, herhangi bir süslemesi yoktu. Bu cami daha sonra ikinci Hersek sancakbeyi Sinan Paşa Borovinić (1504-1506) tarafından onarılmış ve yanına bir minare inşa ettirilmiştir. Caminin giriş kapısının üstündeki levhada, hicri 913 yılı soluk yazıyla yazılmıştır. Mostar'daki en eski camiyi yeniden inşa ettiren ve genişleten Bey'i 26/04/1516'dan 22/01/1517'ye kadar sadrazam olarak görüyoruz. Mısır'da vefat etti.

Sinan Paşa Camii, Mostar'daki İslam mimarisinin değerli bir eseriydi. Kesme taştan yapılmış olup, üzeri kırma çatıyla örtülüdür. Yanında sofadan girilen sert ve yüksek bir taş minaresi vardı. Mostar'ın en geniş camisiydi. Rivayete göre caminin kerestesi Ričina'da kesilmiştir. 1890 yılında tapu kayıtları yapıldığında caminin iki bahçesi, bir bahçesi ve dört adet inşaat alanı olduğu görülüyordu. Bu cami birçok tadilattan geçmiş ve son olarak 1906 yılında esaslı bir onarımdan geçirilerek çatısı kaldırılmış ve yenisi yapılmıştır.

29 Aralık 1949'da bir gecede korkakça yıkıldı. Yıkımı yapan JNA subayları patlatma sırasında az miktarda dinamit kullandıklarından, patlama sesleri Mostar'da neredeyse hiç duyulmadı. Husaga Ćišić, yıkım sebebinin subay eşlerinin sözde "tenis" oynamaları olduğunu ironik bir şekilde söylüyor. Çünkü Ćišić'in de ifade ettiği gibi, oraya bir tenis kortu yapmayı düşünüyorlardı. Caminin önemi, eski Yugoslavya topraklarındaki en eski camilerden biri olmasıdır. O dönemde yanına kamu binalarının inşa edilmiş olması da anlamlıdır: Adliye Sarayı, hamam ve şeriat kadılarının ikametgahı olarak kullanılan bir ev.

kaynak: 
1.Sinan Paša Borovinić; Grupa Autora; 2023.
2. Islamskazajednica.ba